Neidio i'r prif gynnwy

Beth mae ein Cymrodyr Clinigol Cymreig wedi bod yn wneud ers dechrau y pandemig COVID-19

O ganlyniad COVID-19, mae rhai o'n Cymrodyr Clinigol Cymreig ar gyfer eleni wedi'u hail-leoli i helpu mewn meysydd allwedool y GIG. Dyma rai o'u straeon.

 

Lloyd Hambridge

Fy enw i yw Lloyd Hambridge ac rwy'n fferyllydd sydd wedi bod yn gweithio ym Maes Addysg a Gwella Iechyd Cymru (AaGIC) fel Cymrawd Arweinyddiaeth Glinigol Cymru. Yr oeddwn yn gweithio o fewn y ddeoniaeth fferyllol, gan gyfrannu at amrywiaeth o ffrydiau gwaith fferylliaeth yn ymwneud â datblygu'r gweithlu a nodir yn yr adroddiad Fferylliaeth: Cyflawni Cymru Iachach, ymateb y proffesiynau i Sicrhau Cymru Iachach. Yn benodol, yr oeddwn yn arwain gwaith i bennu modelau posibl ar gyfer cymorth rhagnodi anfeddygol ar ôl cymhwyso gan gynnwys cymorth gan gymheiriaid, ymestyn cwmpas ymarfer rhagnodwyr a sicrwydd cymhwysedd parhaus.

Ers i'r pandemig COVID-19 gymryd lle, rwyf wedi cael fy nefnyddio yn y Gangen Fferylliaeth a Rhagnodi o fewn Llywodraeth Cymru (LlC) i gefnogi ymateb y timau a'r proffesiynau i'r pandemig, ac rwyf wedi cynyddu fy ymrwymiadau amser gyda GIG Cymru, lle rwy'n gweithio fel Arweinydd Rhanbarthol Fferyllwyr Ymarferwyr de-ddwyrain Cymru. O fewn tîm Llywodraeth Cymru rydym wedi bod yn gwneud gwaith i sicrhau gwasanaethau fferyllol diogel, effeithlon a hygyrch drwy'r pandemig; diogelu iechyd a lles staff fferylliaeth, cynorthwyo'r cyhoedd i gael cyngor a meddyginiaethau gan eu fferyllfa gymunedol, a sicrhau bod fferyllfeydd cymunedol yn parhau i fod ar gael i'r cyhoedd eu defnyddio yn ystod y pandemig. Er fy mod, yn fy rôl yn y GIG 111 Cymru, rwyf wedi bod yn helpu, ynghyd â chydweithwyr, i reoli'r cynnydd sylweddol yn y galw yn y gwasanaeth. Darparu cyngor ymgynghori dros y ffôn a fideo, asesiad clinigol, triniaeth a phresgripsiynau lle bo angen i gleifion ar gyfer amrywiaeth o gyflyrau meddygol yn ogystal â rheoli pryderon penodol a godwyd gan y cyhoedd ynghylch COVID-19. Mae'r amrywiaeth rhwng y ddwy rôl hyn o ran polisi a gofal cleifion wedi darparu llawer o brofiadau a chyfleoedd dysgu gwerthfawr, yn enwedig o ran arweinyddiaeth glinigol.

 

Natalie Proctor

Fy enw i yw Natalie, rwy'n un o ddau Fferyllydd sydd wedi eu penodi i Gymrodoriaeth Arweinyddiaeth Glinigol Cymru ar gyfer 2019/20.

Fel Cymrawd Clinigol cefais fy secondio i Lywodraeth Cymru i weithio ochr yn ochr â Phrif Swyddog Fferyllol Cymru, Andrew Evans. O fis Medi 2019, cymerais y rôl fel Arweinydd Llywodraeth Cymru dros Fferylliaeth: Cyflawni Cymru Iachach, gweledigaeth ddeng mlynedd y proffesiwn fferylliaeth ar gyfer trawsnewid gwasanaethau fferylliaeth erbyn 2030 mewn ymateb i strategaeth ehangach y Llywodraeth ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol; Cymru Iachach.

O ganlyniad i COVID-19, ataliwyd fy ngwaith gyda Fferylliaeth: Cyflawni Cymru Iachach dros dro ac rwyf wedi cael fy adleoli ar waith COVID-19 i gefnogi'r proffesiwn fferyllol drwy'r pandemig.

Cynghorodd y canllawiau amddiffyn a gyhoeddwyd gan Brif Swyddog Meddygol Cymru, Dr Frank Atherton, tua 130,000 o bobl i beidio â gadael eu cartrefi oherwydd eu bod yn fregus yn glinigol o ddatblygu salwch difrifol pe baent yn dal coronafeirws. Roedd hyn yn peri risg bosibl i nifer o ddinasyddion ledled Cymru nad ydynt efallai'n gallu cael gafael ar eu meddyginiaeth reolaidd ar bresgripsiwn. Er mwyn lleihau'r risg, rwyf wedi datblygu a gweithredu'r Cynllun Cenedlaethol Cyflenwi Presgripsiynau gan Wirfoddolwyr ar ran Llywodraeth Cymru. Mae arwain ar y prosiect hwn wedi bod yn gyfle gwych i arwain ac yn brofiad gwych o fod yn rhan o gynllun sy'n cefnogi ein fferyllfeydd cymunedol a'n pobl sy'n fregus i niwed yn uniongyrchol ar yr adeg anodd hon.

Amlinelliad o'r cynllun

Ysgrifennwyd adroddiad cynghori i amlinellu'r cynllun arfaethedig a chymeradwywyd y cyllid wedyn gan y Gweinidog dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol. Roedd Gwasanaeth Gwybodeg GIG Cymru (NWIS) a Chyd-wasanaethau’r GIG yn gallu nodir rhain oedd yn amddiffyn yn ôl rhif GIG a dod o hyd i'r fferyllfa a oedd yn paratoi eu presgripsiwn yn ystod y cyfnod Tachwedd 2019 a Mis Ionawr 2020. Gweithiais ochr yn ochr â chydweithwyr yn Llywodraeth Cymru i ysgrifennu cytundeb rhannu data cynhwysfawr i ategu'r defnydd o ddata o'r fath a ffurfio rhan o strwythur Llywodraethu cadarn sy'n cefnogi'r cynllun. Cynhaliwyd digwyddiad bord gron i roi gwybod i randdeiliaid am fwriadau'r cynllun, cynhaliwyd mapio prosesau a diffiniwyd  prosesau allweddol.

Mae gan lawer o fferyllfeydd systemau presennol ar gyfer darparu meddyginiaethau, ond mae cyfran fawr o'r rhain wedi cyrraedd y capasiti mwyaf ac yn ei chael yn anodd ymdopi â'r galw cynyddol mewn ymateb i COVID-19, gan y Grŵp sy’n Amddiffyn a phobl eraill sy'n fregus i niwed heb unrhyw fodd o gael eu presgripsiynau tra'u bod ar eu pen eu hunain. Mae cael strategaeth gyfathrebu gyson wedi bod yn hanfodol i rannu'r negeseuon cyhoeddus cywir; gofynnwyd i'r Grŵp oedd yn Amddiffyn ddefnyddio eu rhwydwaith cymdeithasol presennol o gymorth teuluol, ffrindiau, cymdogion neu gymunedol i nodi unigolion a allai gasglu presgripsiwn ar eu rhan. Lle nad oedd hyn yn bosibl, fe'u cynghorwyd wedyn i gysylltu â'u fferyllfa leol i drafod opsiynau ar gyfer cael eu meddyginiaethau. Un o'r opsiynau hyn yw'r Cynllun Cenedlaethol Cyflenwi Presgripsiynau gan Wirfoddolwyr.

Mae'r Cynllun Cenedlaethol Cyflenwi Presgripsiynau gan Wirfoddolwyr wedi defnyddio cais sefydledig ar y we sy'n eiddo i'r Gymdeithas Fferylliaeth Genedlaethol (APC) o'r enw Pro Delivery Manager. Defnyddir y system hon i wella'r broses o ysgogi ac olrhain gweithlu gwirfoddolwyr er mwyn darparu meddyginiaethau hanfodol i bobl sy'n fregus. Mynegodd 696 o safleoedd dosbarthu (sy'n cynnwys 652 o fferyllfeydd cymunedol a 18 meddyg fferyllol) ddiddordeb yn y cynllun yn wreiddiol oherwydd pryderon ynghylch bodloni'r galw am ddarparu meddyginiaethau yn ystod COVID-19. O'r rheini, mae 364 hyd yma wedi profi galw sylweddol ac wedi mynd ymlaen i gymryd rhan weithredol yn y cynllun.

Datblygwyd a chymeradwyodd disgrifiad rôl gwirfoddolwyr gan randdeiliaid. Rydym wedi cydweithio â sefydliadau'r trydydd sector megis CGGC, y Groes Goch Brydeinig ac Ambiwlans Sant Ioan yn ystod y cyfnod gweithredu, gan recriwtio a pharu gwirfoddolwyr priodol â'r safleoedd sy'n cymryd rhan. Mae sefydliadau'r sector preifat a'r sector cyhoeddus wedi caniatáu i aelodau staff nad ydynt ar hyn o bryd yn gallu cyflawni eu gwaith arferol oherwydd COVID-19 gefnogi'r cynllun yng nghapasiti gyrrwr darparu meddyginiaethau gwirfoddol. Mae staff wedi'u hail-ddefnyddio hefyd wedi'u hadnabod drwy Gymdeithas Diwydiant Fferyllol Prydain, Optometreg Cymru, yr Asiantaeth Safonau Gyrwyr a Cherbydau a nifer fach o adrannau Llywodraeth Cymru, yn enwedig Cadw.

Mae pob gwirfoddolwr naill ai wedi bod â thystysgrif bresennol gan y Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd neu wedi cael ei brosesu i lefel uwch drwy Lywodraeth Cymru neu Gynghorau Gwirfoddol Cymunedol. Rwyf wedi gweithio ochr yn ochr â thîm technegol AaGIC a Pro Delivery Manager i gynhyrchu llawlyfrau hyfforddi. Nod y canllawiau hyn yw cefnogi gwirfoddolwyr o ran arfer gorau wrth ymgymryd â rôl y gyrrwr darparu meddyginiaethau gan gynnwys parchu cyfrinachedd cleifion, mesurau atal heintiau, cyngor ymbellhau cymdeithasol a manylion technegol ynghylch defnyddio Ap gwirfoddolwyr y Rheolwr Cyflenwi Pro.

Lansiwyd y cynllun yn swyddogol gan Vaughan Gething ar 5 Mai 2020 . Neilltuwyd adnoddau gwirfoddol i tua 95% o'r holl safleoedd ac ar 15 Mehefin 2020, mae 280 o wirfoddolwyr wedi ymgymryd â bron i 2000 o feddyginiaethau i gefnogi'r bobl sy'n amddiffyn ac yn fregus i niwed yn gymdeithasol ledled Cymru.

 

Anita Parbhoo

Cyn pandemig Covid-19, yr oeddwn wedi treulio'r 7 mis blaenorol yn ymchwilio ac yn cynllunio gwasanaeth newydd i wella canlyniadau iechyd pobl hŷn sy'n cael triniaeth canser yng Nghanolfan Ganser De-orllewin Cymru. Yr oeddwn wedi cyrraedd pwynt lle'r oeddwn yn barod i gyflwyno fy modelau gwasanaeth arfaethedig i'r rheolwr gwasanaeth, arweinwyr clinigol yr adran Oncoleg a gofal sylfaenol i glywed eu syniadau ynghylch ble i fynd â'r prosiect nesaf. Yr oeddwn wedi dechrau ysgrifennu cynllun busnes, ac yr oeddwn yn aros am gymorth gan yr adran ariannol. Ond wrth i'r argyfwng covid-19 ddwysáu, nid oedd fy nghyfarfodydd a'm prosiect yn flaenoriaeth mwyach, ac roedd hyn yn ddealladwy.

Er mwyn bwrw ymlaen â'r prosiect, roedd angen i randdeiliaid allweddol yn fy sefydliad ymgysylltu a'u prynu. Yn y cyfamser, yr oedd fy ffrindiau ar y rheng flaen ledled y wlad yn mynd yn sâl, roedd cwpl ohonynt yn feichiog ac yn bryderus iawn, yn ddealladwy iawn, roedd ysbytai eos brys yn cael eu gweithredu, ac mewn rhai ardaloedd roedd gweithwyr gofal iechyd wedi ymddeol yn cael eu galw'n ôl i ymarfer clinigol. Yr oedd yr euogrwydd a'r pryder a deimlais bryd hynny yn enfawr. Siawns na ddylwn fod yno gyda hwy fel cofrestrydd meddygol, a chaniatáu i gydweithwyr a ffrindiau sy'n agored i niwed ynysu gartref?

Ar ôl cysylltu â chyfarwyddwr fy rhaglen hyfforddi, fe'm dyrannwyd i rota Covid Ysbyty Athrofaol Cymru o fewn ychydig ddyddiau. Roeddwn i'n teimlo'n nerfus bod allan o'r ddolen gyda phrotocolau newydd, megis rheoli cleifion Covid, ond hefyd sut roedd popeth y byddem yn ei wneud fel arfer yn newid yn gyflym erbyn hyn. Roedd y croeso cynnes hyfryd wedi lleddfu fy ngofidion yn gyflym. Yn wir, yr oedd y cyfnod pontio ansicr yn yr wythnosau a arweiniodd at y pwynt hwnnw'n llawer mwy o straen na gwneud y sifftiau mewn gwirionedd, oherwydd yr oeddwn yn gweithio gyda thimau cefnogol. Rwy'n credu bod cael rhywbeth ar fy meddwl ac ymdeimlad o bwrpas wedi fy helpu yn feddyliol i aros yn ddigynnwrf. Roedd pawb yn addasu i ffyrdd newydd o weithio, ac yn rheoli'r clefyd newydd hwn. Roeddem yn dysgu drwy'r amser, ac yn rhannu ein profiadau. Cafwyd seminarau wythnosol hefyd rhwng yr uwch arweinwyr, ymgynghorwyr clefydau heintus a meddygon meddygol, a oedd yn ddiddorol ac yn gyswllt defnyddiol rhwng staff uwch ac iau. Deuthum hefyd yn gynrychiolydd dan hyfforddiant ar gyfer Caerdydd a'r Fro, gan sicrhau yr oedd yr un mor bwysig ag anghenion hyfforddi rhwng Ysbyty Athrofaol Llandochau, Ysbyty Athrofaol Cymru, ac Ysbyty Calon y Ddraig. Yn y rôl hon, roeddwn yn arolygu'r hyfforddeion ar faint o anghenion hyfforddi heb eu diwallu oedd ganddynt, a threfnu mwy o addysgu sgiliau clinigol, cynnal profion ffitio masgiau, sesiynau hyfforddi'r Gwasanaeth Anghenion Dysgu Unigol a sicrhau gweithredu ar rotâu newydd a phryderon y gweithlu. Roedd hyn hefyd yn golygu mynychu cyfarfodydd diweddaru skype dyddiol gydag arweinwyr clinigol a gwella ar gyfer Ysbyty Calon y Ddraig, a oedd yn werthfawr ac yn unigryw fel hyfforddai. Yr oedd yn anghredadwy gweld pa mor gyflym y gellir symud pethau mewn argyfwng.

Mewn rhai ffyrdd, mae wedi bod yn haws sicrhau cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith yn y cyfnod rhyfedd hwn. Heb lwyddo i deithio (canslwyd sawl taith dramor!), heb lwyddo i weld ffrindiau a theulu, mae'r misoedd diwethaf wedi fy ngorfodi i arafu ar gyflymder fy mywyd. Yr wyf yn chwarae’r ffidl mewn cerddorfa amatur lleol, ac er bod ymarfer wedi'i ganslo, yr wyf yn parhau â gwersi drwy Zoom, sef y rhyddhad mwyaf effeithiol ar gyfer straen. Rwyf wedi llwyddo i ymuno â cherddorfa rithwir (Cerddorfa Symffoni Isoulation, cangen o'r Band Isoulation) ond mae cofnodi fideos ohonof fy hun yn chwarae yn eithaf dinistriol, yn eironig. Perswadiais un arall o'r cymrodyr arweinyddiaeth i ymuno hefyd!

Gan ein bod bellach, gobeithio, wedi mynd heibio i'r uchafbwynt cyntaf, gobeithiaf geisio cadw cydbwysedd rhwng hyn i gyd, a dychwelyd yn ôl i'm prosiect eto gydag awyddfryd newydd. Fe'm hatgoffir hefyd fod gennyf bopeth sydd ei angen arnaf eisoes - rhwydwaith cymorth anhygoel, a mecanweithiau ymdopi swyddogaethol (yn bennaf), pa mor lwcus ydw i.

 

Rachel Lee

Pan ddechreuodd coronafeirws ymledu i'n bywydau, yr oeddwn yn gweithio fel cyd-gymrawd arweinyddiaeth glinigol mewn rôl anghlinigol, ac yr oeddwn yn teimlo'n wirioneddol y byddai’n rhaid dychwelyd at waith clinigol er mwyn cynorthwyo. Rwy'n credu bod y teimlad o angen cynorthwyo wedi'i wreiddio mewn unrhyw un sy'n gweithio mewn rôl gofalu. Gwelais y trychinebau'n datblygu ar y newyddion yn yr Eidal a Sbaen, ac yr oeddwn yn teimlo fy mod yn gadael fy nghydweithwyr a'r cyhoedd i lawr pe na fyddwn yn mynd i wneud yr hyn yr oeddwn wedi'i hyfforddi i'w wneud. Cysylltais â'm hysbyty lleol a gofyn a oedd angen cymorth arnynt, ac rwyf wedi bod yn gwneud clinigau rhithwir a brysbennu dros y ffôn ddeuddydd yr wythnos ers hynny.

Mae gen i ddau o blant bach, a gŵr – er nad yw’n weithiwr allweddol – nid yw wedi cael ei ffwrlo a disgwylir iddo weithio yn union fel y gwnaeth o'r blaen. Er mwyn i bob un ohonom barhau i weithio a dysgu, bu'n rhaid i ni addasu i ffordd fwy hyblyg o fyw. Mae fy ngŵr yn gweithio rhwng 6am ac 1pm, ac rwy'n gweithio rhwng 1pm a 6pm. Rydym yn cymryd tro i addysgu ein plentyn  pump oed o gartref ac mae gwneud unrhyw beth cynhyrchiol gyda plentyn 2 flwydd oed bywiog yn y cartref yn... Ddiddorol! Un peth gwych i ddod allan o'r sefyllfa yw'r amser rwy'n ei dreulio gyda fy merched; Nid oeddwn wedi gwerthfawrogi o'r blaen faint dwi wrth fy modd yn treulio amser gyda nhw – sy'n swnio'n ofnadwy. Ond mae Coronafeirws a’r cyfnod clo wedi ein gorfodi i arafu cyflymder ein bywyd, symleiddio a threulio mwy o amser gyda'n gilydd. Rwy'n credu y gallai fod wedi datgelu'r meudwy mewnol ynof.

Wedi dweud hynny, mae wedi bod yn fisoedd rhyfedd, ac yr wyf wedi teimlo cymysgedd o emosiynau. Euogrwydd am beidio â bod ar y 'rheng flaen' mewn gwirionedd, ddim yn bod mor ddefnyddiol â hynny, ond yn dal i gael cynnig triniaeth arbennig yn yr archfarchnad a disgowntiau yn y siop leol. Rhwystredigaeth ynghylch gohirio prosiectau pwysig yr wyf wedi buddsoddi misoedd ynddynt ac efallai na fyddaf yn gallu eu gorffen cyn i'm blwyddyn gymrodoriaeth ddod i ben. Bodlonrwydd oherwydd moethusrwydd yr amser i fwyta tri phryd y dydd gyda'm gŵr a'm plant. Blinder a achoswyd drwy sbinio'r platiau niferus o fywyd teuluol, gweithio o gartref, addysg o gartref, gweithio clinigol. Ofn gwybod y byddaf ym mis Awst yn dychwelyd i waith clinigol heb y fantais o adeiladu profiad o weithio mewn pandemig ochr yn ochr ag eraill, a phryder na fyddaf yn cyrraedd y safon. Straen am reoli gofal plant a disgwyliad o oriau hwy a gwaith clinigol na ellir ei wneud o gartref, pan ddaw mis Awst. Cysur yn y ffordd y mae fy nheulu, ffrindiau, cymdogion i gyd wedi tynnu ynghyd i gefnogi ei gilydd pan fo angen.

Mae cyfuno gweithio o gartref, gyda gofalu am y plant, a gwaith clinigol wedi dod â heriau, ac mae wedi newid fy safbwynt mewn gwirionedd ar yr hyn sy'n bwysig i ni fel teulu; Rwyf hyd yn oed wedi datblygu mantra newydd: Byddwch yn feistr ar eich gwaith, nid gadael i’r gwaith fod yn feistr arnoch!

 

I 'gwrdd' â phob un o'r cymrodyr, cadwch lygad allan ar y fewnrwyd, gwefan AaGIC a'r cyfryngau cymdeithasol, ble fyddent yn postio gwybodaeth yn wythnosol. Gallwch hefyd ddilyn ein hymgyrch #MeettheFellows ar Twitter a  Facebook.

I gael rhagor o wybodaeth, neu os oes gennych ddiddordeb mewn cysylltu â chyd-gymrawd, anfonwch e-bost heiw@wales.nhs.uk neu dilynwch y cymrodyr ar Twitter @WelshFellows

Bydd ceisiadau ar gyfer WCLTF 2020 – 2021 yn agor rhwng mis Hydref 2020 a mis Tachwedd 2020 a gellir eu cyflwyno drwy Oriel.