Dewch i cwrdd â'r therapyddion celf

Blanka Hubena
blanka.hubena@southwales.ac.uk

Yn wreiddiol yn artist ymarferol a weithiai yng nghymunedau rhanedig Belfast, daeth yn amlwg bod angen hyfforddiant arbenigol pellach arnaf i ddiwallu anghenion cymhleth y rhai yr oeddwn yn gweithio ac yn ymgysylltu â hwy mewn grwpiau stiwdio celfyddydau cymunedol a gweithdai celfyddydol. Fe’m galluogwyd drwy’r hyfforddiant meistr therapi celf, a gynigiwyd gan Brifysgol y Frenhines, Belfast, i ymateb yn therapiwtig i anghenion emosiynol a thriniaethol y rhai yr effeithiwyd arnynt gan drawma a PTSD tra hefyd yn defnyddio’r sgiliau creadigol a chelfyddydol a fodolai gan gyfuno dau faes arbenigedd. Bu hwn yn brofiad dadlennol a chafodd effaith ddirfawr ar fy nealltwriaeth o’r hyn sy’n ofynnol i allu gweithio mewn gwasanaethau iechyd meddwl gyda phobl o gefndiroedd amrywiaethol a chydag anghenion iechyd meddwl ac emosiynol cymhleth.

Ers hynny, es i ymlaen i weithio â nifer o wasanaethau a sefydliadau fel therapydd celf. Ceisiais hefyd gael rhywfaint o hyfforddiant pellach mewn seicotherapi datblygiadol dyadig, goruchwyliaeth glinigol, therapi sy’n canolbwyntio ar atebion a therapi ymddygiad gwybyddol.

Rwyf wedi gweithio yn Brifysgol De Cymru ers mis Medi 2010 (darlithydd gwadd, Diploma Ôl-raddedig Cwnsela Plant a Phobl Ifanc) wedi imi gwblhau rhywfaint o waith ymgynghorol a HPL yn 2009-10 a 2010-11. Ymunais â’r Brifysgol yn llawn amser ym mis Ionawr 2011 i sefydlu a rheoli dau wasanaeth cwnsela; Prosiect Cwnsela Ysgolion Cynradd a Gwasanaeth Cwnsela Cymunedol Prifysgol Casnewydd (NUCCS) – sydd bellach yn rhan o wasanaethau Therapi PDC. Ers mis Medi 2013 rwyf wedi bod yn gweithio’n llawn amser fel Uwch Ddarlithydd ac fel Rheolwr Pwnc Academaidd ym maes pwnc academaidd Astudiaethau Therapiwtig. Cyn ymuno â Phrifysgol De Cymru, gweithiais â nifer o wasanaethau iechyd meddwl plant ac oedolion, mewn sefydliadau statudol a gwirfoddol. Rwyf hefyd yn gweithio mewn practis preifat (seicotherapi celf a goruchwyliaeth glinigol).

Fy mhrif feysydd diddordeb ac ymchwil ar hyn o bryd yw’r defnydd o greadigrwydd ar draws proffesiynau eraill a lluosogaeth mewn ymarfer seicotherapi celf. Rwy’n hoff o fethodoleg ymchwil ar sail celf hefyd!

Rwy’n hynod falch o fod yn seicotherapydd celf. Mae rôl broffesiynol seicotherapydd celf yn un amrywiol. Gall y rhai sy’n hyfforddi yn y maes ganfod gwaith o fewn y GIG (timau iechyd meddwl sylfaenol, eilaidd ac acíwt, gan gynnwys gwasanaethau arbenigol), addysg, elusennau a sefydliadau’r trydydd sector megis gwasanaethau trin trawma, canolfannau atgyfeirio ymosodiadau rhywiol, y celfyddydau mewn lleoliadau iechyd a lles, sefydliadau celfyddydau cymunedol, lleoliadau adferiad cyffuriau ac alcohol neu wasanaethau gofal lliniarol. Gall eu datblygiad gyrfa arwain at rolau mewn goruchwyliaeth broffesiynol a chlinigol, ymchwil, addysg ac hyfforddiant a phractis preifat.

Yn syml, y mae’n broffesiwn amlochrog iawn, sy’n parhau i dyfu a datblygu gydag anghenion newidiol poblogaethau amrywiaethol y DU, ar draws y cyfwng oedran, a’r llu o grwpiau, cymunedau a diwylliannau ethnig.

Manuela Niemetscheck
Manuela.Niemetscheck@wales.nhs.uk

Rydw i’n dod o arfordir Gorllewinol Canada, ble cefais fy magu gyda choedwigoedd, mynyddoedd a’r Môr Tawel o’m cwmpas.  Datblygais gariad at yr awyr agored ac es i wersylla pob cyfle posibl. Ers i mi allu gafael mewn pensil, roeddwn bob amser yn darlunio rhywbeth. Roedd astudio Celfyddyd Gain yn y brifysgol yn gyfeiriad naturiol i mi, a chyfunais hynny ag Astudiaethau Amgueddfa a diddordeb parhaus mewn diwylliannau Cenhedloedd Cyntaf, anthropoleg a bioleg.

Ar ôl teithio ac addysgu yng Nghatalunya, symudais i Gymru gan ddilyn gradd Meistr mewn Therapi Celf. Rydw i wedi gweithio gyda phlant mewn gofal a theuluoedd maeth yn ogystal ag iechyd meddwl oedolion mewn lleoliadau cymuned a chleifion mewnol.

Rydw i’n dod â pharch mawr am ddiwylliant ac iaith i’r rôl. Rydw i wedi dysgu Cymraeg, ac er bod gen i lawer i’w ddysgu eto, rydw i’n ceisio ei defnyddio ble bynnag y gallaf. Rydw i’n cynnal grwpiau cymysg o ran iaith yn ddwyieithog, gan agor a chau bob grŵp yn ddwyieithog a chyfieithu themâu neu fyfyrdodau wrth iddynt godi yn y sesiynau. Mae’n bwysig cynnal presenoldeb yn y Gymraeg.

Rydw i mor lwcus yn gallu cyfuno fy nghariad at yr awyr agored a fy nghariad at gelf drwy wneud therapi celf yn yr awyr agored. Cefais fy nghyflwyno gyntaf i Therapi Celf (EAT) gan Pamela (Pom) Stanley, Seicotherapydd Celf a Therapydd Celf Amgylcheddol, a’i sefydlodd yn yr uned cleifion mewnol ble rydw i’n gweithio. Rydw i’n edrych ymlaen at gael gwneud fy hyfforddiant mewn EAT a pharhau â’r gwaith arloesol hwn.

Yn ystod y pandemig, mae gwerth mannau gwyrdd ar gyfer lles wir wedi cael ei gydnabod. Roeddwn yn falch iawn o weld ‘mae pwysigrwydd mannau gwyrdd a natur…. wedi darparu manteision therapiwtig sylweddol yn ystod y pandemig a byddant yn parhau i wneud hynny’ yng Nghynllun Darparu Strategol Dad-garboneiddio GIG Cymru.

Tiffany Arnold
Tiffany.Arnold@wales.nhs.uk

Dechreuodd fy nhaith fel therapydd celf yn Sheffied, lle cwblheais fy hyfforddiant proffesiynol yn y flwyddyn 2000. Yna cefais swydd gyda'r NSPCC a sefydlu gwasanaeth therapi celf yn eu Canolfan Pobl Ifanc newydd yng nghanol y ddinas.

Rwyf bob amser wedi bod eisiau symud i Ogledd Cymru, ac roeddwn i mor gyffrous pan gefais gynnig swydd yn gweithio yn nhîm cymunedol CAMHS ym Mangor. Roedd hynny yn 2001, ac roedd yn cynnwys sefydlu gwasanaeth therapi celf arall o'r dechrau. Gweithiais hefyd yn rhan amser i'r NSPCC wedi'i leoli mewn ysgol uwchradd, ac yn nes ymlaen mewn uned fforensig ddiogel i oedolion y GIG.

Roedd symud i Ogledd Cymru yn anhygoel, ac am oesoedd, roedd cerdded i'm car bob bore yn teimlo fel bod mewn ffilm wedi'i gosod gyda'r holl olygfeydd syfrdanol! Mae'r lle yn eich rhoi chi mewn cysylltiad â'r pethau pwysig iawn mewn bywyd, ac rydw i wrth fy modd yn yr awyr agored yn cerdded, beicio neu nofio bob wythnos. Rydw i wedi dysgu siarad Cymraeg rhugl hefyd.

Mewn CAMHS cymunedol dysgais i wneud asesiadau generig ac roeddwn i'n ffodus i gael hyfforddiant a phrofiad mewn gwahanol fodelau therapiwtig, fel DBT, Therapi Byr, Therapi â Ffocws Datrysiad, a Therapi Trawma Carlam i Blant (CATT).

Trosglwyddais i Wasanaeth Glasoed Gogledd Cymru yn 2012, sy'n uned cleifion mewnol CAMHS sy'n gwasanaethu Gogledd Cymru gyfan. Roedd yn gromlin ddysgu serth, ond rydw i wir wedi mwynhau'r cyfle i ddatblygu fy ngwaith trwy hyfforddiant Therapi Seiliedig ar Feddwl a goruchwyliaeth glinigol arbenigol. Mae wedi bod yn fraint wirioneddol dod i adnabod y bobl ifanc a chlywed eu straeon unigol.

Mae agwedd arall ar fy ngwaith, a sylweddolaf fy mod bob amser wedi bod yn rhan o gydlynu prosiectau, ac yn cael fy nhynnu'n hawdd gan brosiectau ochr! Rwyf wrth fy modd yn cwrdd â phobl, sgwrsio, cael syniadau newydd, a gweithio ar draws disgyblaethau. Dywedodd fy ngoruchwyliwr fy mod i'n glawstroffobig yn hytrach nag agoraffobig, ac nid wyf yn aros mewn blwch yn dda iawn! Mae gen i ddiddordeb yn y ffordd y gellir defnyddio sgiliau clinigol therapyddion celf ar lefel gwasanaeth i weithio gyda rheoli newid.

Mae hyn yn cyd-fynd â fy angerdd am helpu pobl i leisio'u barn. Roeddwn i mor ffodus yn NWAS ac mi wnaethant adael i mi arwain prosiect gwella gwasanaeth tair blynedd yn seiliedig ar gyd-gynhyrchu. Roedd yn gyfle anhygoel. Roedd yn teimlo mor adfywiol gallu cefnogi pobl na fyddai fel arall efallai wedi cael llais i ddylanwadu ar newid go iawn yn ein gwasanaeth blaenllaw enfawr. Roedd y prosiect yn seiliedig ar yr hyn sydd weithiau'n teimlo (o fewn y GIG) fel syniad eithaf newydd - mae gwrando ar bobl mewn gwirionedd ac yna mewn gwirionedd dim ond gwneud yr hyn maen nhw'n ei ddweud wrthym yn teimlo'n ddefnyddiol - yn lle gwneud yr hyn, fel gweithwyr proffesiynol, y byddem ni'n meddwl sy'n ddefnyddiol, ond nid yw bob amser.

Rwy'n gweld cymaint o feysydd lle gall therapyddion celf wneud gwahaniaeth go iawn trwy gymhwyso eu sgiliau mewn gwahanol feysydd. Rwy'n gobeithio y bydd y cyflwyniadau rydw i wedi'u cyflwyno i'r wythnos ymwybyddiaeth therapïau celfyddydol hon yn helpu eraill i weld hyn hefyd.